Hanehalkı Tasarruf Tercihlerinin Ardışık Logit Modelle Belirlenmesi: Türkiye Örneği

Özet

Amaç – Genel iktisadi düşüncede tasarruf konusu, kalkınma ve büyüme için kilit bir rol oynamaktadır. Ülkelerin yüksek seviyeli bir gelir dengesine ulaşması önemli ölçüde yatırımların artmasına bağlıdır. Kurumsal sektörler içerisinde hanehalkı sektörü en yüksek tasarruf payına sahiptir. Dolayısıyla hanehalklarının tasarruf davranışını incelemek bir gereklilik haline gelmektedir. Bu çalışmanın amacı, hanehalklarının tasarruflarının ve tasarruflarına ilişkin tercihlerinin belirleyicilerini araştırmaktır. Yöntem – Araştırma, Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK)’nun yayınlamış olduğu 2017 Hanehalkı Bütçe Anketi kullanılarak, Ardışık Logit Model ile hanehalklarının tasarruf ve tasarruf tercihleri incelenmiştir. Modelin bağımlı değişkenleri belirlenirken veri setindeki hanehalkları önce tasarruf eden ve etmeyen hanehalkları olarak iki gruba ayrılmıştır. Tasarruf eden hanehalkları ise kendi arasında gayrimenkule, altın ve dövize, diğer menkul kıymetlere yatırım yapanlar olarak üç kategoriye ayrılmıştır. Bulgular – Araştırma sonucunda, konut sahibi ve otomobil sahibi olan bireyler olmayanlara göre daha fazla tasarruf yapma eğilimindedir. Hanehalklarının gayrimenkule yatırım yapmasında konut sahibi olmak, özel sigorta sahibi olmak, aylık harcama miktarı, hanehalkı büyüklüğü, yaş ve çalışma süresi değişkenlerinin istatistiksel olarak önemli olduğu görülmüştür (her bir değişken için P<0.05). Bunun yanında altın veya dövize yatırım yapmayı etkileyen değişkenlerden özel sigorta sahibi olmak, aylık harcama, hanehalkı büyüklüğü, yaş istatistiksel olarak önemli bulunmuştur (her bir değişken için P<0.05). Marjinal etkiler bakımından bireylerin yaşları arttıkça tasarruflarında artış olması ve gayrimenkul ile döviz ve altın için tasarruf etme olasılığının artması tasarruf eğilimi bakımından önemlidir. Tartışma – Türkiye’deki bireylerin geleneksel ve risksiz gördüğü tasarruf kanalları ve gayrimenkul dışında, finansal araçlarda çeşitlendirmeyle tasarruf yapabilmesi için farkındalık yaratılması ve eğitimin dolayısıyla finansal okuryazarlığın arttırılması gereklidir.