Online Alışverişte Dürtüsel Kullanım, Kaçırma Korkusu, İçtepisel Satın Alma, İnternet Kaynaklı Yorgunluk ve Kaygı Arasındaki İlişkilerin İncelenmesi

Özet

Amaç - Araştırmanın amacı, günümüzde hayatın vazgeçilmez bir unsuru olan internetin dürtüsel kullanımı ve kaçırma korkusu gibi psikososyal refah önlemlerinin içtepisel satın almaya etkisi ve bunun da internet kullanımı kaynaklı yorgunluk ve kişisel kaygıya olan etkisini tespit etmektir.

Yöntem - Araştırmanın ana kütlesi Türkiye’nin herhangi bir ilinde yaşayan, 18 yaş ve üstü olan ve çevrimiçi alışveriş yapan tüketicilerden oluşmaktadır. Verilerin toplanması için anket tekniği kullanılmış ve anketler Google Forms üzerinden oluşturulmuştur.  Kartopu örnekleme yöntemi kullanılmıştır. Ankette kullanılan 5 ölçek; “Dürtüsel Kullanım”, “Kaçırma Korkusu”, “İçtepisel Satın Alma”, “İnternet Kaynaklı Yorgunluk” ve “Kaygı” dır. Araştırma verileri IBM SPSS 24 ve IBM AMOS 27 istatistik paket programları ile analiz edilmiştir. Hipotezlerin test edilmesinde yapısal eşitlik modellemesi kullanılmıştır. Öncesinde, demografik değişkenlerin frekans analizi, verilerin normal dağılıma uygunluğu, keşfedici ve doğrulayıcı faktör analizleri, güvenirlilik analizleri yapılmıştır.

Bulgular -  Araştırma sonuçlarına göre, öncelikle değişkenlerin gözlem değerlerinin çarpıklık ve basıklık değerleri incelendiğinde -2 ve +2 arasında oldukları tespit edilmiş olup, normal dağıtım şartını sağladıkları görülmüştür. Yapılan keşfedici faktör analizi sonrasında internet kaynaklı yorgunluk değişkeninin bir sorusunun faktör yükü 0.50 altında olduğundan ve toplam açıklanan varyansı düşürdüğünden dolayı analizden çıkarılarak doğrulayıcı faktör analizi yapılmıştır. Doğrulayıcı faktör analizinin uyum iyiliği değerlerinin geçerli olduğu tespit edilmiştir. Gerçekleştirilen yapısal eşitlik modellemesi sonucunda dört hipotez de kabul edilmiş olup sınanan tüm ilişkiler arasında anlamlı ve pozitif bir etkileşim olduğu saptanmıştır. Dürtüsel kullanım içtepisel satın almayı 0,479 oranında pozitif anlamlı olarak,  kaçırma korkusu içtepisel satın almayı 0,250 oranında pozitif anlamlı olarak, içtepisel satın alma internet kullanımı kaynaklı yorgunluğu 0,395 oranında pozitif anlamlı olarak, içtepisel satın alma kaygıyı 0,323 oranında pozitif anlamlı olarak etkilemektedir.

Tartışma – Analizler sonucunda elde edilen verilerin büyük bir kısmının ilgili literatürü desteklediği gözlemlenmiştir. Bununla birlikte daha önce rastlanılmamış bu çalışmaya özgü bir takım bulgulara da ulaşılmıştır. Araştırmada yapılan analiz sonuçları doğrultusunda ise çeşitli öneriler geliştirilmiştir