Tarihî Gelişimi Bağlamında Paranın Doğasını ve İcadını Tartışmak

Özet

Amaç – İktisat teorisinin ve tarihinin tartışmalı konu başlıklarından biri, paranın doğası ve icadıdır. Bu zamana kadar paranın doğası konusunda tatmin edici bir açıklama yapılamadığı gibi paranın Lidyalılar tarafından icat edildiği iddiası da yeni bulgularla her geçen gün zayıflamaktadır. Bu makalede paranın ne olduğuna ilişkin tutarlı bir açıklamaya ulaşılmaya çalışılmıştır. Bununla birlikte paranın ne zaman ve kimler tarafından icat edildiği de araştırılmıştır. Yöntem – Bu araştırma için tarihsel-karşılaştırmalı yöntemin yanı sıra yorumsayıcı veya tarihselci yöntemden de faydalanılmıştır. Bununla birlikte kavram ve teorilerin iktidar ilişkilerinden azade olmadığını söyleyen eleştirel yöntem, Lidya iddiasının sorgulanmasına katkı sunmuştur. Ayrıca paranın ne olduğu konusunda para nesnesine değil de para fikrine odaklanmak gerektiği hususunda kurumcu iktisadın yaklaşımından faydalanılmıştır. Bulgular – Metalizmin yanı sıra devlet ve kredi teorileri de paranın kendisi ile işlevleri veya para kavramı ile para nesnesi arasında açık bir ayrım yapmamıştır. Bu durum, para olgusunun açıklanmasını veya anlaşılmasını zayıflatmıştır. Bu makalede paranın, değeri temsil eden yasal sembol olduğu öne sürülmüştür. Ayrıca Lidya iddiasının temel dayanakları olan damgalama, elektron madeni ve Lidya’nın öncülüğü varsayımlarının geçersizliği ortaya konulmuştur. Tartışma – Paranın ne olduğuna ve ne zaman icat edildiğine ilişkin tutarlı bir açıklama yapılamayışının nedeni, iktisat teorisinin Batı merkezci karakteridir. İktisat teorisinin bütün toplumlara hitap edebilmesinin yolu, Batı merkezci karakterinin tartışılması ve sorgulanmasından geçmektedir. Bu makale, bu amaca yönelik bir girişimdir.