İşletmelerde COSO İç Kontrol Modeli ve Muhasebe Bilgi Sistemine Yönelik Uygulamaların Değerlendirilmesi Üzerine Bir Araştırma

Özet

Amaç – Bu çalışmanın amacı, işletme yetkililerinin bakış açılarıyla, işletmedeki iç kontrol sistemine yönelik uygulamaların COSO iç kontrol modeli bileşenlerine uyum düzeyinin tespit edilmesi ve muhasebe bilgi sistemiyle ilgili uygulamaların değerlendirilmesidir. Yöntem – Çalışmanın amaçlarına ulaşmak için anket yöntemi kullanılmıştır. Anket formu, 5’li Likert tipine göre (5 Tam Katılırım … 1 Hiç Katılmam) hazırlanmış ve 2018 yılı Mayıs ayı itibariyle Van, Muş ve Bitlis illerinde faaliyette bulunan, çalışan sayısı 10 ve üstü olan işletmelerin çeşitli kademelerinde görev yapan 197 yetkiliye uygulanmıştır. Elde edilen veriler, SPSS 22,0 for Windows istatistiksel paket programı kullanılarak analiz edilmiş; cevaplara ait frekans, yüzde, aritmetik ortalama ve standart sapma değerlerinden yararlanılmıştır. Çalışmanın iki amacına yönelik olarak hazırlanan ölçek maddelerinin Cronbach’s Alpha güvenirlik katsayıları sırayla 0,825 ve 0,694 olarak bulunmuştur. Bulgular – COSO iç kontrol modelinde 5 bileşen vardır. Analiz sonucunda, Kontrol çevresi, Risk değerlendirme, Kontrol faaliyetleri, Bilgi-iletişim ve İzleme bileşenlerindeki ifadelere ait genel katılımın “Çok katılırım” düzeyinde olduğu tespit edilmiştir. Her bir bileşende yer alan ifadelere ait katılımın “Tam Katılırım, Çok Katılırım ve Orta Derecede Katılırım” düzeylerinde seyrettiği görülmüştür. Muhasebe bilgi sistemine yönelik uygulamaların değerlendirilmesi amacıyla oluşturulan ifadelere ait genel katılım, birinci amaçta olduğu gibi “Çok katılırım” düzeyinde olmuştur. Yine her bir bileşende bulunan ifadelere ait katılımın “Tam Katılırım, Çok Katılırım ve Orta Derecede Katılırım” düzeylerinde seyrettiği görülmüştür. Tartışma – İç kontrol sistemi ile; işletme varlıklarına ve finansal/finansal olmayan işlemlere yönelik bir iyileştirme, etkinleştirme ve değerlendirme çerçevesi oluşturulmaktadır. Muhasebe bilgi sisteminde ise özellikle finansal işlemler kanun, yönetmelik, ilke, kural vb. çerçevesinde ele alınmaktadır. Bu çalışmada katılımcıların, hem COSO iç kontrol modeline hem de muhasebe bilgi sisteminin etkinliğine yönelik ifadelerin hiç birisine olumsuz bir yaklaşım sergilemedikleri tespit edilmiştir. Bu tespit, anlamlı ve önemli görülmektedir. Zira elde edilen bulgularla, araştırma kapsamındaki işletmelerde, her iki sistemden beklenen faydalara ulaşıldığı söylenebilir.