Geliştirilmiş Entropi Tabanlı TOPSIS Yöntemiyle İmalat Sektöründe Sürdürülebilirlik Performansı Ölçümü ve Bir Gösterge Seti Önerisi

Özet

Amaç – Bu çalışmanın amacı, karar vericilerin sürdürülebilirlik performansı değerlendirmelerine ekonomik, çevresel ve sosyal boyutları dahil etmelerine yardımcı olacak ölçülebilir unsurlardan oluşan bir gösterge seti önermek ve çok kriterli karar verme yöntemlerinin bütünleşik olarak kullanıldığı bir teşhis koyma ve aksiyon alma yaklaşımı sunmaktır. Tasarım/Yöntem/Yaklaşım – Borsa İstanbul (BIST) Sürdürülebilirlik Endeksi’nde yer alan 12 imalat sektörü işletmesinin 2015-2020 dönemi sürdürülebilirlik performansları Geliştirilmiş Entropi ve TOPSIS yöntemleri ile değerlendirilmektedir. Bulgular – Entropi bulguları doğrultusunda, sürdürülebilirlik performansında toplu iş sözleşmesi kapsamında çalışan oranı göstergesinin en yüksek, enerji tüketimi göstergesinin ise en düşük ağırlığa sahip olduğu tespit edilmiştir. Sürdürülebilirliğin ana boyutları açısından en yüksek ağırlığın sosyal boyuta ait olduğu ancak ilgili boyutun ağırlığının 2020 yılında düştüğü saptanmıştır. TOPSIS bulgularına göre ise işletmelerin orta düzeyde bir sürdürülebilirlik performansı sergiledikleri, bununla birlikte 2020 yılı skorlarında düşüş olduğu belirlenmiştir. Duyarlılık analiziyle de TOPSIS bulgularının sağlamlığı doğrulanmıştır. Ayrıca, sürdürülebilirlik performansının iyileştirilmesi için öncelikli alanların/göstergelerin belirlenmesi konusunda karar vericilere yardımcı olabilecek görsel bir harita tasarlanmıştır. Tartışma – Göstergeler düzeyinde toplu iş sözleşmesi kapsamında çalışan oranı değerleri; boyutlar düzeyinde ise sosyal boyut göstergeleri açısından işletmeler arasında daha fazla farklılık olduğu ortaya konulmuştur. 2020 yılında sosyal boyutun toplam ağırlığındaki düşüşün, Covid-19 pandemisinin etkisi sonucunda işletmeler arasındaki sosyal gösterge farklılıklarının azalmasıyla ilişkili olduğu düşünülmektedir. Aynı yıl içinde sürdürülebilirlik skorlarındaki düşüşün ise pandemi döneminde işletmelerin üretim ve/veya tedarik süreçlerinde yaşadıkları sorunlardan ve çalışan eğitimlerindeki aksamalardan kaynaklanabileceği değerlendirilmektedir. Son olarak, sürdürülebilirlik performanslarını arttırmak isteyen imalat sektörü işletmelerine toplu iş sözleşmesi kapsamında çalışan sayılarını arttırmaları önerilmektedir.