Sezgisel Bulanık DEMATEL Yöntemiyle Tedarikçi Seçim Kriterlerinin Önceliklendirilmesi

Özet

Amaç – Son zamanlarda tedarik zinciri faaliyetlerini bünyesinde barındıran işletmelerin gündem maddesi haline gelen “çevreye duyarlılık” anlayışı, artan küresel iklim krizlerinde bilinçlenmeyi ve önlem almayı gerektirdiğinden, tedarik zinciri operasyonlarının çevresel boyutuna odaklanan yeşil tedarikçi seçim problemine etki eden faktörleri önceliklendirmek gerekmektedir Bu doğrultuda bu çalışmanın amacı plastik sanayisinde üretim yapan bir şirketin yeşil tedarikçilerden satın alma kararlarında belirleyici olan kriterlerin Sezgisel Bulanık DEMATEL yöntemi ile önceliklendirilmesidir. Yöntem – Doğayı ve insan algılarını gerçeğe daha yakın bir şekilde modelleyebilen Bulanık Mantık ve özellikle firmaların yeşil tedarik seçimi ile ilişkili hedeflerini gerçekleştirmek için yapacakları seçim veya sıralama çalışmalarında kullanılan Çok Kriterli Karar Verme (ÇKKV) Yöntemleri incelenerek Sezgisel Bulanık DEMATEL yöntemi seçilmiştir. Analize konu olan tedarikçi seçim kriterleri, literatürde yer alan hem klasik hem de yeşil tedarikçi seçim kriterleri incelenerek kullanılma sıklığına göre belirlenmiştir. Bu kapsamda şirketin satın alma departmanından üç kişilik uzman grubun on sekiz adet yeşil tedarikçi seçim kriteriyle alternatif altı şirketi değerlendirmeleri sağlanmıştır. Bulgular – Yeşil tedarikçi seçim kriterleri neden-sonuç grubuna göre sınıflandırılmış, aralarındaki etkileşim derecesi tespit edilmiştir. (D-R) değerinin en büyük değeri bu kriterde alması nedeniyle yeşil tedarikçi seçiminde en önemli kriterin “Fiyat/Maliyet” olduğu görülmüştür. Tartışma – Yöneticilerin yeşil tedarikçi seçim listelerini oluşturmaları için bir çerçeve geliştirilmiştir. Belirlenen kriterler ve öncelikler; gelişen teknolojiler, pazar eğilimleri veya düzenleyici çerçeveler nedeniyle zaman içinde değişebilir. Bu sınırlamaları gidermek ve gelecekteki araştırmaları geliştirmek için analizlere güncel kriterlerin dahil edilmesi gereklidir. Güncel olan ise çevreye duyarlı olan kriterlerin kullanımıdır. Çalışmada çevreye duyarlı kriterler kullanıldığında klasik tedarikçi seçim problemlerinin çoğunda olduğu gibi “Fiyat/Maliyet” kriterinin önem düzeyinin en yüksek olarak elde edilmiş olması, çevreye duyarlı bir sisteme geçiş aşamasında anlaşılabilirdir. Etki faktörü açısından ise “Kalite” kriteri en etkili kriter olarak belirlenmiştir. Sezgisel Bulanık DEMATEL yöntemi ile yeşil tedarikçi seçim probleminin pratikte ele alınması maliyetin önemsenmesi ve kaliteden ödün verilmeden yapılması durumunda uygulanabilir görünmektedir.