Yeme-İçme Sektöründe Aile İşletmesi Olarak Faaliyet Gösteren İşyerlerinde Çalışanların Demografik Özelliklerine Göre Nepotizm (Kayırmacılık) Algıları: Bursa Örneği

Özet

Amaç – Aile işletmesi, aile bireylerinden biri ya da birkaçı tarafından kurularak işletmenin devamlılığı ve kar elde etmesi amacıyla kurulmuş olan işletme türüdür. Aile işletmelerinin yaygın olması ve işlevleri sebebiyle avantajları bulunurken, aynı sebeplerden dolayı dezavantajları da bulunmaktadır. Bu bağlamda, aile işletmelerinin nesillerden nesillere aktarılması ve başarılı bir şekilde devredilmesi amaçlanarak, sürdürülebilirliğin sağlanması için stratejiler geliştirilerek, bu stratejiler doğrultusunda planlar yapılması gerekmektedir. Bununla beraber, aile işletmelerinde, aile bireylerinin kayırılarak üst düzey görevlerde bulundurulması sonucunda iş ve aile ve iş ilişkilerinin iç içe geçmesi gibi problemler ortaya çıkabilmektedir. Nepotizm, istihdam sağlanırken kişilerin bilgi, beceri ve yetenekleri göz önüne alınmadan sadece kan bağı ya da yakınlık yolu ile göreve getirilmesi ve ayrıcalıklar sağlanmasıdır. Bu araştırmanın amacı, yapılan literatür taraması sonucunda çok kısıtlı sayıda araştırma olduğu görülmesi ve nepotizm algısının bireylerin yaş, cinsiyet ve eğitim gibi demografik özelliklerine göre farklılık gösterebilmesi motivasyonuyla, yeme-içme sektöründe aile işletmesi olarak faaliyet gösteren işletme çalışanlarının demografik özelliklerine göre nepotizme ilişkin tutum ve algılarını araştırmaktır. Yöntem – Araştırma kapsamında demografik sorular ve Abdalla, Maghrabi ve Al-Dabbagh (1994) tarafından geliştirilen, 14 ifadelik Nepotizm Ölçeğinden oluşan bir anket formu hazırlanarak katılımcılara elden ve elektronik posta yoluyla iletilmiştir. Anketlere 231 katılımcıdan dönüş olmuştur ve toplanan veriler SPSS 26.0 paket programında analiz edilmiştir. Bulgular – Elde edilen bulgular, terfi boyutu ile eğitim karakteristiği arasında istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık olduğunu (p <0,05) gösterirken yaş ve cinsiyet karakteristiği ile her iki boyut (terfi ve ödül/ceza) arasında istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık olmadığını (p >0,05) göstermektedir. Tartışma – Bu bağlamda, katılımcıların cinsiyet ve yaştan bağımsız olarak nepotizm uygulanmasını hissettikleri anlaşılabilmekte, bununla beraber eğitim seviyesi farklılaştıkça bu algının da farklılaştığı söylenebilmektedir.