Katılım Bankaları Kar Payı Oranlarını Etkileyen Faktörler: Mevduat Faiz Oranları ve Kar Payı Oranlarının Yakınlığıyla İlgili Bir Değerlendirme

Özet

Amaç – Katılım bankalarının uyguladığı fon kullandırma yöntemleri içerisinde murabaha’nın payı %90’ı aşmaktadır. Söz konusu yöntemle ilgili olarak en çok yapılan tartışma ise bu bankaların fon kullandırmada uyguladıkları vade farkının geleneksel bankaların uyguladığı faiz oranıyla hemen hemen aynı seviyelerde olduğu ve aynı yönde seyrettiğidir. Bu bağlamda çalışmamızda hem bu iddianın ekonometrik olarak test edilmesi hem de bu olgudan hareketle murabaha yönteminin faizli kredi benzeri olduğu iddialarına ilişkin bir değerlendirme ve öneri yapılması amaçlanmıştır. Yöntem – Bu amaçla katılım bankaları ortalama 1, 3, 6 ve 12 ay vadeli kar payı oranları, geleneksel bankalar 1, 3, 6 ve 12 ay vadeli ağırlıklı ortalama mevduat faizi oranları, TÜFE ve USD/TL döviz kuru arasındaki ilişki yapısal kırılmaları dikkate alan tek kırılmalı eşbütünleşme ve Fourier Granger nedensellik analizleriyle test edilmiştir. Analiz için kullanılan veri seti Ocak 2003 ile Ocak 2018 dönemini kapsayan aylık verilerden oluşmaktadır. Bulgular – Seriler arasında eşbütünleşme ilişkisi olmadığı gözlenmiştir. 1, 3, 6, 12 ay vadeli mevduat faizi oranlarından 1, 3, 6, 12 ay vadeli kar payı oranlarına doğru aynı vadelerde tek yönlü nedensellik ilişkisinin olduğu ve USD/TL döviz kuru ile TÜFE’den kar payı oranlarına doğru nedensellik ilişkisi olmadığı görülmüştür. Tartışma – Katılım bankalarının faiz riskine maruz kaldığı, bu riske karşı önlem alması gerektiği ve faizden kaçınmak isteyen katılım bankalarındaki mevduat sahiplerinin de karar verirken TÜFE ve USD/TL döviz kuru makroekonomik değişkenlerinden ziyade faizi göz önünde bulundurması gerektiği belirtilebilir. Çalışmada, katılım bankaları vade farklarının geleneksel bankaların faiz oranlarıyla aynı yönde hareket etmesi ve hemen hemen aynı olması ile ilgili bir değerlendirme de yapılmıştır. Konuyla ilgilenenlerin çoğu ‘murabaha’ yönteminin aslında faizsizlik iddiasına uymadığını ileri sürmektedir. Çalışmada ise bu olguya ters yönden de bakılabileceği, dolayısıyla devletin sıkı düzenlemeleri ve denetimi altında çalışan geleneksel bankalardaki mevduat ve kredi faizinin riba olup olmadığının tartışılması gerektiği belirtilmiştir.