Henley & Passport Güç Endeksine Göre Ülkelerin Çok Kriterli Karar Verme ve Kümeleme Modeli İle Analizi

Özet

Amaç – Dünyanın en güçlü ve en zayıf pasaportlarının listesini Henley Pasaport Güç Endeksi (Henley Passport Power Index, HPPI) sıralamakta ve pasaportları, küresel GSYİH içindeki yüzde payına göre değerlendirmektedir. Bu çalışmada, bölümleyici kümeleme algoritmalarıyla elde edilen sonuçlar, HPPI sıralamaları ile karşılaştırılarak yorumlanacaktır. Yöntem – Çalışma, ÇKKV ile K-means, PAM ve CLARA algoritmasına dayanan hibrid bir yaklaşım sunmaktadır. HPPI verileri kapsamında 190 ülke ve ekonomik hareketlilik puanı (küresel GSYİH’ye vizesiz erişim), ülke GSYH’si (küresel GSYH’nin %’si), vizesiz seyahat (Dünya’nın %’si) kriterleri dikkate alınarak CRITIC, ENTROPI, MEREC yöntemleri ile kriter ağırlıkları belirlenmiş olup nihai ağırlıklar için IDOCRIW yöntemi kullanılarak kümeleme analizi yapılmış ve kümeleme kalitesi için içsel değerlendirme yöntemleri arasında sıklıkla kullanılan Silhouette ve Dunn indeksleri ile kümeleme sonuçları değerlendirilmiştir. Bulgular – IDOCRIW yöntemi ile nihai ağırlıklar belirlenmiş olup kriterlerin önem dereceleri sırasıyla ekonomik hareketlilik puanı, ülke GSYH’si ve vizesiz seyahattir. K-means, PAM ve CLARA algoritmaları ile kümeleme analizi gerçekleştirilmiştir. PAM ve CLARA algoritmasının kümeleme sonuçları aynı çıkmış ve gözlemlerin kümelere daha tutarlı biçimde atandığı vurgulanmıştır. PAM ve CLARA kümeleme analizi sonucunda 190 ülke, 3 kümeye ayrılmış; kümeler sırasıyla gelişmiş, gelişmekte olan ve gelişmemiş olarak belirlenmiştir. Gelişmiş grubundaki kümeler HPPI’deki ilk 47 ülke ile aynı, gelişmekte olan ülkeler ise endeks sıralamasının ortalarında yer alırken gelişmemiş olan ülkeler grubu ise endekste son sıralarda yer almıştır. Tartışma – Bu çalışma literatürde HPPI’nin ÇKKV-KÜMELEME ile yapılan ilk çalışmalardan biri olma özelliğini taşımaktadır. Çalışmanın bazı kısıtları mevcuttur ve ilerideki çalışmalarda bu kısıtlar üzerinde yeni bir çalışma yapılabilir.