Pay Piyasalarında Finansal Balonlar Adaptif Mi? Borsa İstanbul’dan Kanıtlar

Özet

Amaç – Yatırımcılar, portföy yöneticileri ve piyasa yapıcılar finansal varlık değerlerini yakından takip etmekte, fırsatlardan yararlanmak ve zarardan kaçınmak adına finansal trendler, balonlar ve çöküşleri anlamaya ve öngörmeye çalışmaktadırlar. Bu araştırmada pay piyasalarında finansal balonların varlığının ve bu balonların adaptif hareket edip etmediklerinin ortaya çıkarılması amaçlanmıştır. Yöntem – Bu çalışmada, ülke ekonomisinin önemli bir bölümünü oluşturan sektörlere ait borsa endeksleri olan BIST Sınai (XUSIN), BIST Mali (XUMAL), BIST Hizmet (XUHIZ) ve BIST Teknoloji (XUTEK) endekslerinde finansal balonların varlığı ve finansal balonların adaptif hareket edip etmedikleri 03.01.2010-18.09.2022 dönemi haftalık verileri kullanılarak incelenmiştir. Finansal balonların adaptif hareketler sergileyip sergilemediklerinin tespit edilebilmesi amacıyla veri seti 03.01.2010-08.05.2016 ve 15.05.2016-18.09.2022 olmak üzere iki eşit alt döneme ayrılmıştır. Pay piyasa endeks fiyat serilerindeki balonları, diğer bir ifadeyle rasyonellikten uzak sürü davranışı içeren patlayıcı davranışları yakalayabilmek amacıyla Phillips, Shi ve Yu (2015) tarafından geliştirilen Genelleştirilmiş Sup ADF (GSADF) testi kullanılmıştır. Bulgular – Analizler sonucunda, tüm dönem örneklemi ve birinci dönem örnekleminde sektör endekslerinin hiçbirinde istatistiki olarak anlamlı herhangi bir finansal balon bulgusuna rastlanılmazken ikinci dönem örnekleminde Sınai endeksinde 4, Mali endekste 5, Hizmet endeksinde 4 ve Teknoloji endeksinde 3 finansal balon oluşumu tespit edilmiştir. Tartışma – Elde edilen bulgular, Merkez Bankası’nda yaşanan gelişmeler, yabancı yatırımlardaki değişimler ve Covid-19 gibi faktörlerin sektör endekslerinde balon oluşumuna neden olduğu, piyasanın etkin olmadığı ve sürü davranışlarının gözlendiği ve sektör endekslerinde finansal balonların adaptif hareket ettiklerini işaret etmektedir.